تیک عصبی و درمان آن
تیک عصبی چیست ؟
بسیاری از افراد در بازهای از زمان حرکات اسپاسم مانند عضلات خاصی را تجربه کنند. این حرکات که تحت عنوان تیک و پرش عضلات شناخته میشوند، اغلب پلک و صورت را درگیر میکنند اما میتوانند در هرجایی از بدن رخ دهند.
در اغلب موراد تیکها بدون آسیب و موقتی هستند، با اینحال در مواردی ممکن است ناشی از اختلال تیک باشند.
تعریف تیکها و پرش عضلات
تیکها: دو نوع تیک داریم؛ تیک حرکتی و صوتی. این حرکات ناگهانی کوتاهمدت (تیکهای حرکتی) یا صداهای ایجاد شده (تیکهای صوتی) ناگهانی و به شکل غیرمعمول رخ میدهند. تیکها اغلب مکرر بوده و یک عمل بارها تکرار میشود اما ریتم ندارند.
تیکهای حرکتی را میتوان به انواع ساده و پیچیده تقسیم کرد. تیکهای حرکتی ساده شامل چشمک، حرکت پرههای بینی، تکان دادن سر یا بالا انداختن شانه و مشت کردن دست باشند. تیکهای حرکتی پیچیده متشکل از گروهی از حرکات است که به ترتیب انجام میشوند
تیکها حرکات غیرارادی نیستند، یعنی افراد میتوانند برای مدت کوتاه آنها را سرکوب کنند اما این سرکوب موجب آزارشان شده و با انجام تیک این فشار تخلیه شود.
با وجود اینکه تیکها ممکن است در هر سنی ایجاد شوند اما بیشترین شیوع را در کودکان دارند. حدود ۲۰% از کودکان آنها را تجربه کرده و بیشتر هم پسربچهها را درگیر میکند.
هیچکس علت اصلی تیک را نمیداند؛ به نظر استرس و کمبود خواب در وقوع و شدت تیکها دخیل هستند.
پزشکان زمانی باور داشتند داروهای مورد استفاده در درمان اختلال کمتوجهی-بیشفعالی در کودکان مستعد، تیک را ایجاد میکنن؛ اما مطالعات جدیدتر آن را رد میکنند.
اگر شما تیک داشته باشید، پزشکتان ارزیابی بالینی شما را با انجام تست فیزیکی آغاز میکند، مخصوصا تست نورولوژیک و سابقه پزشکی را تکمیل میکند. اینکار به رد بیماریهای زمینهی ایجادکننده علامت کمک میکند. دیگر تستها مثل سیتی اسکن مغز و تست خونی هم برای رد دیگر بیماریها ممکن است لازم باشد.
پرش عضلات: اغلب آنها برخلاف تیک یکبار رخ میدهند و اعمال تکرارشونده نیستند؛ تماما غیرارادی بوده و نمیتوان آنها را کنترل یا سرکوب کرد.
یکی از انواع پرش عضلات، بلفارواسپاسم خوشخیم اساسی است. بلفارواسپاسم اشاره به پرش غیرارادی عضلات یک یا هردو پلک دارد. این حالت اغلب مکررا در بازهای از زمان رخ میدهد. در موارد شدید و نادر این نوع پرش میتواند ابرو، دهان و گردن را درگیر کند.
گرچه پرش یک پلک مشابه تیک چشمکزدن است اما متفاوت است زیرا قابل کنترل نبوده و اغلب در بالغین رخ میدهد.
متخصصین معتقدند پرش پلک بلفارواسپاسم در اثر تحریک اشتباه سلولهای معین در ناحیهای از مغز رخ میدهد. پرش پلک ممکن است با خشکی چشم، استرس، کمبود خواب، کافئین و وضعیت نور شدید تشدید شود.
اختلالات رایج تیک
اغلب تیکها وخیم نبوده و اثر خیلی کمی در کیفیت زندگی دارند. اما در بریخ موارد تیکها ایجاد مشکل میکنند و در این حالت بسیاری از ابعاد زندگی فرد مانند مدرسه، شغل و زندگی اجتماعی را تحتتاثیر قرار میدهند.
پزشکان از ۴ مشخصه برای شناسایی و تشخیص اختلالات تیک استفاده میکنند:
سن شروع، بازه زمانی ، شدت، حرکتی یا صوتی بودن تیک
اختلال تیک گذرا
این اختلال بیشتر در جوانان دیده میشود و تا ۲۰% کودکان سن مدرسه را تحتتاثیر قرار میدهند و برای تشخیص لازم است پیش از ۱۸ سالگی شروع شود. همچنین علائم نباید ناشی از دارو یا بیماری دیگر مانند بیماری هانتینگتون یا انسفالیت پس از ویروس باشند و نباید سندرم تورت یا دیگر اختلالات تیک حرکتی یا صوتی مزمن وجود داشته باشد. مشخصهی این تیک وجود یک یا چند تیک برای حداقل یک ماه و حداکثر یک سال پشت هم است. اغلب تیکهای این اختلال حرکتی هستند اما ممکن است صوتی هم باشند.
برخی مطالعات نشان میدهند که اختلال تیک گذرا میتوانند با نوروترانسمیترهایی مانند دوپامین مرتبط باشد. اما هیچ مطالعهای شواهد کافی برای نقش نوروترانسمیترها ندارد.
اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی: درحالیکه تیکهای گذرا طی یک سال از بین میروند اما تیکهای مزمن به مدت یکسال یا بیشتر باقی میماند. ویژگی اختلال تیک مزمن وجود یک یا چند تیک طولانیمدت است. میتوانند یکی از انواع تیکهای حرکتی یا صوتی باشند. جهت تشخیص آن، علائم باید پیش از ۱۸ سالگی شروع شوند و از هر ۱۰۰ کودک در کمتر از ۵ نفر رخ میدهد.
سندرم تورت
جالب توجهترین اختلال سندرم تورت است که در آن تیکهای فیزیکی و صوتی اغلب همزمان در یک فرد رخ میدهد. اختلال تیک گذرا هم شامل هردو نوع میشود اما اغلب جدا از هم رخ میدهند. در برخی موارد آنچه به نظر تیک مزمن میآید، میتواند نشانهای از سندرم تورت باشد که وخیمترین اختلال تیک است.
از آنجایی که بسیاری از افراد مبتلا، تشخیص داده نشدهاند، مشخص نیست دقیقا چند نفر در آمریکا مبتلا هستند. متخصصین تخمین میزنند حدود ۱۳۸۰۰۰کودک در آمریکا مبتلا هستند. معمولا علائم در سن ۵-۱۸ سالگی شروع میشود.
شدت سندرم تورت اغلب در طول زمان متغیر است. ممکن است افزایش فعالیت تیک را پس از بازههایی از کاهش تیک داشته باشیم. خوشبختانه بسیاری از افراد دارای سندرم تورت با افزایش سن علائمشان بهبود مییابد.
درمان اختلال تیک چگونه است؟
زندگی با این اختلال گاهی طاقت فرسا میشود اما با درمان مناسب قابل مدیریت است. درمان اختلال تیک وابسته به شدت بیماری است. در بسیاری از موارد و مخصوصا در کودکان نیاز به درمان نیست و خودبخود بهبود پیدا میکنند. مهم است والدین و مربیان به تیکها واکنش ندهند چراکه کودک خودآگاه تر شده و علائمشان بدتر میشود. البته باید مراقب تغییر علائم باشند چراکه در موارد نادر ممکن است بیماری پیشرفت کند.
در سایر موارد، پزشک ممکن است درمان شناختی-رفتاری، دارو یا ترکیبی از این دو را تجویز کند. همچنین به دلیل اینکه استرس تیکها را بدتر میکند، تکنیکهای کنترل و مدیریت استرس مهم است. در درمان شناختی-رفتاری فرد میآموزد با کنترل احساس، افکار و رفتار، از تخریب خود جلوگیری کند. داروها اختلال تیک را کاملا درمان نمیکنند اما در برخی افراد علائم را کاهش میدهند. پزشک شما ممکن است دارویی تجویز کند که دوپامین مغز را کاهش دهد مانند هالوپریدول یا پیموزاید. ممکن است ضدافسردگیها هم تجویز شوند که به بهبود علائم اضطراب، اندوه یا اختلال وسواس جبری و عوارض این اختلال کمک میکند.
منابع:
https://www.healthline.com/health/transient-tic-disorder
https://www.webmd.com/brain/tic-disorders-and_twitches
