دیسک کمر چیست؟
در ستون فقرات بدن انسان بين مهره های کمری استخوانی بالشتک ها يا صفحاتی از جنس غضروف قرار دارند كه به آنها ديسک گفته مي‌شود و واضحا در کمر به آنها دیسک کمر گفته می شود. كمر انسان دارای ۵ مهره کمر است كه در پايين آنها نیز استخوان مثلثي شكلي به نام استخوان خاجي قرار گرفته است. بنابراین در ناحيه كمر تعداد دیسک های بین مهره ای ۵عدد می باشد. وظيفه اصلي دیسک ها در ستون فقرات بدن انسان ضربه‌گير بودن آن است. به عبارتی دیسک ها، فشارهايی را كه به ستون فقرات وارد مي‌شود را جذب مي‌كند و همچنين کمک در بهبود حركت بين مهره‌ها می نماید. بنابراین همه افراد دیسک کمر دارند و منظور از دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر می باشد که البته یکی از صعب العلاج ترین بیماری های ستون فقرات می باشد.
دیسک کمر از چه جنسی ساخته شده است ؟ در کمر افراد ساختار ژله ای شکلی وجو دارد که عمدتا از آب و کمی پروتئین و دیسک کمر را تشکیل می دهد. معمولا افراد دیسک را کمر درد هایی می دانند که بسیار دردناک بوده و مانع فعایتهای روزانه می شود. بنابراین همانطور که عنوان شد بیماری دیسک کمر در حقیقت به وضعیت فتق دیسک کمر اطلاق می شود.
بیماری دیسک کمر هم در مردان و هم زنان تقریبا با شدت مساوی مشاهده می شود . بعضی از منابع معتقدند در مردان ۳۰تا ۵۰ساله فتق دیسک کمر کمی بیشتر دیده می شود. متاسفانه ما روز به روز با سونامی افزایش شیوع و کاهش سن ابتلا به کمر درد به علت دیسک کمر مواجه هستیم.به گونه ای که حتی در کلنیک ها جوانانی در رده سنی ۱۶ تا ۲۰ سال با کمردردهای که به علت فتق دیسک کمر روی داده روزانه مراجعه می کنند.
همانطور که در شکل سمت راست مشاهده می کنید بیرون آمدن ماده ژله ای داخل دیسک کمر، عصبی که از کنارش رد می شود را تحریک می کند، این در واقع همان پارگی دیسک کمر می باشد. مجموعه چند ریشه عصب که توسط دیسک های کمر تحریک می شوند، موجب تحریک عصب سیاتیک ناشی از دیسک کمر شده که به آن درد سیاتیکی می گویند. بنابراین در بسیاری از موارد دیسک کمر و سیاتیک به نوعی مطرح کننده یک بیماری هستند.
علایم دیسک کمر
درد موضعي در ناحيه كمرکه در یسیاری از بیماران ممکن است وجود نداشته باشد!
درد انتشاری در پاها به عنوان یکی از مهمترین علل دیسک کمر مطرح می باشد.
بی حسی و ضعف عضلانی
احساس گزگز و مور مور و خواب رفتگی در پاها
احساس سوزش عضلانی
شایان ذکر است علائم اولیه دیسک در اغلب افراد ضعف عضلات ناحیه کمر و شکم است. به دنبال آن دیسک ضعیف شده و بدنبال یک حادثه جابجا شده و با فشار به اعصاب موجب بروز کمر درد و درد ساق پا، ران و … شوند.
بسیاری از بیمارانی که دچار گزگز و مور مور در پا ها می باشند ابتدا به بیماری ام اس شک می کنند . در حالی که خواب رفتگی پا بیشتر به دلیل تحریک ریشه عصب توسط دیسک کمر می باشد تا بیماری ام اس. در ام اس بسیاری از علایم از جمله ضعف و دو بینی و… بسیار بارز تر می باشد.
دیسک کمر ممکن است موجب کمردرد بسیار شدید شود ولی خصوصا در موارد مزمن ممکن است اصلا کمردرد هم نداشته باشد و فقط علائم درد باسن و درد ساق و کناره پا ایجاد کند.بسیاری از بیماران سابقه کمردرد را دارند ولی ممکن است این درد مربوط به گذشته هایی باشد که راحتی آن را نتوانند به دیسک کمر و درد ساق و کف پا خود ارتباط دهند.
علایم دیسک کمر شدید و پارگی دیسک کمر
بیمار با دیسک کمر شدید ممکن است از درد شدید کمر و با انتشار به باسن و پاشنه شکایت داشه باشد و بی حسی پاها و بی قوتی پاها و کاهش تمایل جنسی و اختلالات ادراری مانند کاهش یا تند شدن ادرار ممکن است از علائم دیسک کمر شدید باشد.
دیسک کمر خفیف و یا دیسک کمر متوسط هم اگر درگیری زیادی روی عصب ایجاد کنند می توانند علائم فوق را ایجاد کنند.
ارتباط دیسک با درد پاها
گاهی به دلیل فشاری ناگهانی که به ستون فقرات وارد می شود، دیسک نیز از جای خود خارج شده و باعث اعمال فشار بر ریشه های عصبی که از آن خارج می شود.
فشار دیسک با احساس کمردرد و سوزش در پاها ممکن است همراه باشد. علاوه بر آن ممکن است آن احساس درد دیسک کمر با احساس گزگز و بی حسی در پاها و درد پا و ساق یا رانیز همراه باشد.
تاکید می کنم در برخی مواقع فتق دیسک کمر دردی در کمر ایجاد نمی کند ولی دیسک باعث ایجاد درد پا و درد در ناحیه ساق پا و یا ران فرد شود . بنابراین ممکن است دیسک عامل ایجاد درد پا و درد در ران و ساق پا و باسن باشد ولی منشا اولیه درد ، در کمر باشد.
عوامل تاثیر گذار در ایجاد دیسک کمر
یکی از عوامل فشار زياد و ناگهاني مثل زمين‌خوردن يا بلندكردن يك جسم سنگين می باشد، از سایر عوامل ایجاد دیسک کمر نیز اعمال فشارهای كم اما مكرر می باشد، مثلا سالها فرد طولانی پشت میز خود می نشیند و تدریجا دیسک کمر را تحریک می کند ولی هرنی و فتق دیسک بعضی چندین سال رخ می دهد اما علت آن را باید در تمام این سال هایی جستجو کرد که فرد بدون ورزش و تناوب در کار طولانی نشسته است.
در زمانی که فرد به سمت جلو خم مي‌شود يا تنه را به يك سمت مي‌چرخاند ديسک های كمر نیز بيشتر به سمت عقب فشرده مي‌شوند. پس زمانی که فرد به‌طور مكرر به جلو خم شده يا بارها با چرخش تنه مواجه باشد، احتمال فتق ديسك فرد افزايش مي‌يابد.
راههای تشخیص دیسک کمر
از جمله راه های تشخیص می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در تشخیص پزشک معالج از بیمار مبتلا به كمر درد می خواهد که دراز کشیده و پای خود را به صورت عمودی بالا ببرد.تست SLR و معاینه انگشت شست و توانایی راه رفتن روی پنجه و پاشنه از مهمترین معاینات در تشخیص دیسک کمر می باشد.
تست MRI
تست نوار عصب و عضله در تشخیص دیسک کمر
برای تشخیص دیسک کمر از میلوگرام ،پرتونگاری نیز استفاده می شود.
پارگی دیسک کمر چیست
همه افراد دارای غضروفی به نام دیسک در بین ستون فقرات خود می باشند و بیماری دیسک کمر در واقع عمدتا به فتق به همراه پارگی دیسک کمر در لایه خارجی آن اطلاق می شود.
درمان دیسک کمر
درمان های بدون جراحی دیسک کمر
استراحت مطلق
در مرحله اول درمان ديسك كمر فرد باید استراحت کند البته منظور چند ماه استراحت نیست بلکه ابتدا استراحت مطلق ۳ روزه بعد استراحت نسبی و انجام فعالیت های روزانه به گونه ای که متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به بیمار آموزش می دهد.
راه های درمان پاره شدن دیسک کمر بستگی به سن و جنس و میزان بیرون زدگی ماده ژلاتینی و میزان پیشرفت بیماری و علائم دیسک کمر مانند بی اختیاری ادرار و مدفوع بستگی دارد ولی در مراحل اولیه مرتبط با میزان درد نیست.
هر چند سیستم های پیشرفته طب فیزیکی و توانبخشی در کنترل علایم دیسک کمر بسیار موثر می باشد اما بنده با تجربه بالغ بر ۲۰ سال درمان غیر جراحی دیسک کمر معتقدم، دیسک کمر بدون رعایت نکات اموزش داده شده به بیمار و انجام ورزش صحیح به شیوه درستی کنترل نمی شود و اگر هم کنترل شود مجدد عود خواهد کرد.